पुरुषवाचक सर्वनाम

पुरुषवाचक सर्वनाम

• आपण म्हणू शकतो – Hari is absent, because Hari is ill.
• परंतु Hari या नामाची पुनरावृत्ती टाळणे अधिक चांगले आणि म्हणावे-
• Hari is absent, because (he) is ill.
• अशाप्रकारे जो शब्द नामाऐवजी वापरला जातो त्याला सर्वनाम (Pronoun) असे म्हणतात. (Pronoun चा अर्थ आहे नामा ऐवजी)
• व्याख्या – नामाऐवजी येणार्‍या शब्दाला सर्वनाम म्हणतात.
• खालील वाक्ये वाचा –

1. I am young.     
2. We are young.
3. You are young.     
4. They are young.
5. He she, it isyoung.

• I, we, you, he (she, it) they यांना पुरुषवाचक सर्वनामे (persona pronouns) म्हणतात. कारण ती तिन्ही पुरुषवाचक नामांसाठी उपयोगात येतात.

i. बोलणारी व्यक्ती

ii. ज्या व्यक्तीशी बोलले जात आहे ती (व्यक्ती)

iii. ज्याच्याविषयी बोलले जात आहे (ती व्यक्ती)

• सर्वनामे I आणि we, बोलणारी किंवा अनेक व्यक्ती यांचा उल्लेख करतात. अशा सर्वनामांना प्रथम पुरुषी सर्वनामे (Personal Pronouns of first Person) असे म्हणतात.   
• सर्वनाम you ज्या व्यक्तीशी किंवा व्यक्तींशी बोलले जाते त्याचा उल्लेख करते. अशा सर्वनामांना व्दीतीय पुरुषी सर्वनामे (Personal Pronouns of the second person) असे म्हणतात.
• you चा वापर एकवचनी किंवा अनेकवचनी दोन्हीत होतो.
• सर्वनामे He (she) आणि they ज्या व्यक्ती किंवा व्यक्तीविषयी बोलत आहोत, त्यांचा निर्देश करतात. अशा सर्वनामांना (तृतीय पुरुषी सर्वनामे) (Personal Pronouns of third person) असे म्हणतात. जरी It हे सर्वनाम ज्या वस्तुविषयी बोलत आहोत त्याचा निर्देश करीत असले तरी त्याला तृतीय पुरुषी सर्वनाम (Personal Pronoun of the Third Person) असेच म्हणतात.
• काटेकोरपणे बोलल्यास तृतीय पुरुषी सर्वनामे (Personal Pronoun of the Third Person) ही दर्शक सर्वनामे असतात.

पुरुषवाचक सर्वनामांची रुपे (Forms Of Personal Pronouns) :

खाली पुरुषवाचक सर्वनामांची विविध रुपे दिली आहेत –

	एकवचन/Singular	अनेकवचन/Plural
प्रथमा (Nominative)		we
षष्ठी (Possessive)	my, mine	our, ours
व्दितीया (Accusative)	me	us

व्दितीय पुरुष वाचक (पुल्लिंगी व स्त्रीलिंगी) Second Person (Mesculine or Feminine) :

	एकवचन/अनेकवचन         (Singular/Plular)
प्रथमा (Nominative)	You
षष्ठी (Possessive)	Your, Yours
व्दितीया (Accusative)	You

तृतीय पुरुष वाचक (Third Person) :

	एकवचन/Singular	पुल्लिंगी  Masculine	स्त्रीलिंगी Feminine	नपुंसकलिंगी Neuter	सर्वलिंगी All Genders
प्रथमा (Nominative)		he	she	it	they
षष्ठी (Possessive)		his	her, hers	its	their, theirs
व्दितीया (Accusative)		him	her	it	them

• टीप 1 – असे दिसेल की, बहुतांश पुरुषवाचक सर्वनामांची षष्ठी विभक्तीत दोन रुपे होतात.
• यातील my, our, your, her, their ला षष्ठयंत विशेषणे (Possessive Adjectives) असे म्हणतात. कारण ती नामांच्या बरोबर वापरतात व विशेषणांचे कार्य करतात.

उदा.

1. This is my book.
2. Those are your books.
3. That is her book.

• कधी-कधी षष्ठयंत विशेषणांना सार्वनामिक विशेषणे (Pronominal Adjectives) असे म्हणतात. कारण ती सर्वनामांपासून बनतात.
• टीप 2 – His हा शब्द विशेषण आणि सर्वनाम दोन्ही प्रकारे वापरतात.

उदा.

1. This is his book.     (Possessive Adjective)
2. This book is his.     (Possessive Pronoun)

• खालील वाक्यांतील तिरक्या अक्षरात लिहिलेले शब्द ही षष्ठयंत विशेषणे (Possessive Pronouns) आहेत.

उदा.

1. This book is mine.
2. Those books are yours.
3. That book is hers.
4. That idea of yours is excellent.

• तृतीय पुरुषवाचक (Third person) सर्वनामांचे तीन प्रकार (Genders) आहेत.

1. Masculine  : he
2. Feminine   : she
3. Neuter      : it

• It हे सर्वनाम खालीलप्रकारे वापरतात.

1. निर्जीव वस्तूंसाठी

उदा. Here is your book; take it away.

2. प्राण्यांसाठी अर्थात नर किंवा मादी (Male or female) असे स्पष्ट करावयाचे नसल्यास.

उदा.

1. He loves his dog and cannot do without it.
2. The gorse fell and broke its leg.

3. लहान मुलांसाठी, अर्थात मुलगा व मुलगी असे स्पष्ट करावयाचे नसल्यास.

उदा.

1. When I saw the child it was crying.
2. That baby has torn its clthes.

4. आधी सुरुवात केलेल्या विधानाचा संदर्भ देताना.

उदा.

1. He is telling what is not true; as he knows it.
2. He deserved his punishment; as he knew it.

5. जेव्हा खरा कर्ता क्रियापदांनंतर येतो तेव्हा ‘To be’ या क्रियापदाच्या आधी तात्पुरता कर्ता म्हणून.

उदा.

1. It is easy to find fault. [To find fault is easy.
2. It is doubtful whether he will come.
3. It is certain that you are wrong.

6. पुढे येणार्‍या नाम किंवा सर्वनामावर जोर देण्यासाठी.

उदा.

1. It was you who began the quarrel.
2. It was I who first protested.
3. It was at Versailles that the treaty was made.
4. It is a silly fish that is caught twice with the same bait.
5. It is an ill wind that blows nobody good.

7. भाववाचक/अपुरुष वाचक (Impersonal pronoun) क्रियापदाचे प्रथमा विभक्तीतील अनिश्चित रूप (Indefinite nominative) म्हणून

उदा.

1. It rains        
2. It snows     
3. It thunders.

• जरी क्रियापदामध्ये नाम अध्याहत असले तरी ‘it’ हे सर्वनाम कोणत्याही नामासाठी वापरलेले नाही. म्हणून ‘It rains’ म्हणजे ‘The rain rains’
• अशाप्रकारे वापरल्या गेलेल्या it ला भाववाचक सर्वनाम/अपुरुष वाचक सर्वनाम (Impersonal Pronoun) असे म्हणतात.
• तसेच rains या क्रियापदाला येथे भाववाचक/अपुरुष वाचक (Impersonal Verb) क्रियापद असे म्हणतात.

8. हवामान किंवा वेळेसंबंधी बोलताना

उदा.

1. It is fine.
2. It is winter.
3. It is ten o’clock.

• पुरुष वाचक सर्वनाम (Personal Pronoun) हे नामाऐवजी वापरले जाते, त्यामुळे त्याचे वचन, लिंग आणि पुरुष (Number, gender and person) पण त्या नामाप्रमाणेच असले पाहिजे.

उदा.

1. Rama is a kind boy. He has lend his bicycle to Govind.
2. Sita helps her mother in household work. She also does her lesson.
3. Those beggars are idle. They refuse to work for their living.

• जेव्हा एखादे सर्वनाम समूह वाचक (Collective Noun) नामासाठी वापरले जाते तेव्हा ते एकवचनी आणि नपुंसकलिंगी (Neuter Gender) असले पाहिजे. जर समूह वाचक नाम पूर्ण समुदायाची कल्पना देत असेल.

उदा.

The army had to suffer terrible privations in its march.

The fleet will reach its destination in a week.

The crew mutinied and murdered its offecers.

After a few minutes the jury gave its verdict.

• तळटीप – असे लक्षात येईल की & 119 मध्ये सांगितल्याप्रमाणे my, they, her, our, your, their (ज्यांना षष्ठयंत विशेषणे Possessive Adjectives असे म्हणतात.) आणि mine, thine, hers, ours, yours, theirs (ज्यांना षष्ठयंत सर्वनामे/Possessive Pronouns असे म्हणतात.)
• या दोन प्रकारच्या रूपांमधील फरक लक्षात न घेता & मध्ये सर्वनाम (Pronoun) या शब्दाचा वापर केला आहे.
• जर समुदाय वाचक हे पूर्ण समुदायातील व्यक्तीच्या वेगळेपणाची कल्पना करून देत असेल तर त्या समुदायासाठी वापरलेले सर्वनाम अनेकवचनी असले पाहिजे.

उदा.

1. The jury were divided in their opinions.
2. The committee decided the matter without leaving their seats.

• जेव्हा दोन किंवा त्यापेक्षा जास्त एकवचनी नामे and (आणि) ने जोडलेली असतात तेव्हा त्यासाठी वापरलेले सर्वनाम हे अनेकवचनीय असावे लागते.

उदा.

1. Rama and Hari work hard. They are praised by their teacher.
2. Boath Sita and Savitri are tired; they have gone home.

• परंतु जेव्हा समान वस्तु किंवा व्यक्तीचा निर्देश करणारी दोन एकवचनी नामे and ने जोडलेली असतात तेव्हा त्यांच्यासाठी वापरलेले सर्वनाम हे एकवचनी असावे लागते.

उदा. The Secretary and Treasurer is negligent of his duty.

 

• जेव्हा दोन एकवचनी नामे and (आणि) ने जोडलेली असतात आणि त्यांच्या आधी ‘each’ किंवा ‘every’ असते तेव्हा सर्वनाम एकवचनीय असावे लागते.

उदा. Every soldier and every sailor was in his place.

 

• जेव्हा दोन किंवा त्यापेक्षा अधिक एकवचनी नामे or किंवा either or …, neither … nor यांनी जोडलेली असतात तेव्हा सर्वनाम सामान्यत: एकवचनी असते.

उदा.  

1. Rama or Hari must lend his hand.
2. Either Sita or Amina forgot to take her parasol.
3. Neither Abdul nor Karim has done his lesson.

• जेव्हा अनेकवचनी नाम आणि एकवचनी नाम हे or किंवा nor ने जोडलेले असते तेव्हा सर्वनाम हे अनेकवचनीच असावे लागते.

उदा. Either the manager of his assistants failed in their duty.

 

• जेव्हा एखादे सर्वनाम वेगवेगळ्या व्यक्तींसाठी वापरलेले नाम किंवा सर्वनाम यांचा निर्देश करते, तेव्हा व्दीतीय पुरुषपेक्षा प्रथम पुरुषी अनेकवचन वापरावे आणि तृतीय पुरुषापेक्षा व्दितीय पुरुषी अनेकवचन वापरावे.

उदा.

1. You and I have done our duty.
2. You and Hari have idled away your time.

• चागल्या शिष्टाचाराप्रमाणे आपण असे म्हटले पाहिजे की –

1. ‘You and I’
2. ‘Hari and I’
3. ‘He and I’
4. ‘You and he’ must mend your ways.
5. ‘Hari’ and ‘I’ are old school friends.
6. ‘He’ and ‘I’ can never pull on together.

• प्रत्येक पुरुषवाचक सर्वनामांची I, he, she, we, they व्दितीया विभक्तीत  (Accusative case) भिन्न रुपे होतात. जसे me, him, her, us, them जेव्हा व्दितीया विभक्तीतील (Accusative case) काही इतर शब्दांशी सर्वनाम हे उभयान्वयी अव्ययाने (conjunction) (and, or) जोडलेले असते तेव्हा me ऐवजी सामन्यात: I वापरण्याची चूक होते.
• खालील योग्य वाक्यांचा अभ्यास करा –

1. The presents are for you and me (Not,I)
2. My uncle asked my brother and me to dinner.

• लक्षात घ्या की, खालील वाक्यांमध्ये but हे शब्दयोगी अव्यय (Preposition) आहे. अशा ठिकाणी but नंतर व्दितीयेची रुपे (Accusative case) वापरण्याची काळजी घ्या – Nobody will help you but me. (not : I)