वाक्य व त्याचे प्रकार (Sentence And Its Types) व्याकरण Marathi Grammar

वाक्य :

वाक्याची रचना –
वाक्यात येणारे शब्द कोणत्या क्रमाने यावेत याबाबत असा कोणताही नियम नाही; तथापि वाक्यातील शब्द विभक्तीच्या अनुक्रमाने यावेत व एखाद्या शब्दाशी निकट संबंध दर्शविणारे शब्द त्या शब्दाजवळच असावेत असा संकेत मात्र निश्चितच आहे. वाक्यातील शब्दांची रचना ही नियमांना धरून आहे.

• कर्ता हा त्याच्या विशेषणासह वाक्यात सुरूवातीला आला पाहिजे.
• क्रियापद आणि क्रियेचे प्रकार दर्शविणारे शब्द हे आपल्या क्रियाविशेषणासह वाक्याच्या शेवटी आले पाहिजे.
• कर्म किंवा वाक्यात कर्म नसेल तर विधानपूरक हे त्याच्या विशेषणासह वाक्याच्या मध्यभागी येते.
• वाक्यात उभयान्वयी अव्ययाचा उपयोग करण्यात आला असेल तर ते अव्यय ज्या दोन शब्दांना किंवा वाक्यांना जोडते त्याच्या अनुसंगाने मध्यभागी आले पाहिजे.
• जर वाक्यात केवलप्रयोगी अव्यय किंवा संबोधनाचा उपयोग करण्यात आला असेल तर ते वाक्याच्या सुरूवातीला आले पाहिजे. अशा प्रकारे वाक्याची रचना केली जाते.

वाक्याचे प्रकार

मराठीत वाक्याचे दोन प्रकारात वर्गीकरण केले जाते.

• अर्थावरून पडणारे प्रकार
• स्वरूपावरुण पडणारे प्रकार / वाक्यात असणार्‍या विधानांच्या संख्येवरून पडणारे प्रकार

 

अर्थावरून पडणारे प्रकार :

1. विधांनार्थी वाक्य –

उदा .

• मी आंबा खातो.
• गोपाल खूप काम करतो.
• ती पुस्तक वाचते.

2. प्रश्नार्थी वाक्य –

उदा.

• तू आंबा खल्लास का?
• तू कोणते पुस्तक वाचतोस?
• कोण आहे तिकडे?

3. उद्गारार्थी वाक्य –

उदा.

• अबब ! केवढा मोठा हा साप
• कोण ही गर्दी !
• शाब्बास ! UPSC पास झालास

4. होकारार्थी वाक्य –

उदा .

• माला अभ्यास करायला आवडते.
• रमेश जेवण करत आहे.
• माला STI ची परीक्षा पास व्हयची आहे.

5. नकारार्थी वाक्य –

उदा.

• मी क्रिकेट खेळत नाही.
• मला कंटाळा आवडत नाही.

6. स्वार्थी वाक्य –

उदा.

• मी चहा पितो.
• मी चहा पिला.
• मी चहा पिनार.

7. आज्ञार्थी वाक्य –

उदा.

• तो दरवाजा बंद कर (आज्ञा)
• देव तुझे भले करो (आशीर्वाद)
• कृपया शांत बसा (विनंती)
• देवा माला पास कर (प्रार्थना)
• प्राणिमात्रांवर द्या करा (उपदेश)

8. विधार्थी वाक्य –

उदा.

• आई वडिलांची सेवा करावी (कर्तव्य)
• तू पास होशील असे वाटते (शक्यता)
• ते काम फक्त सचिनच करू शकतो (योग्यता)
• तू माझा सोबत यायला हवे असे माला वाटते (इच्छा)

9. संकेतार्थी वाक्य –

उदा.

• जर चांगला अभ्यास केला असता तर पास झालो असतो.
• पाऊस पडला तर पीक चांगले येईल.
• गाडी सावकाश चालवली असती तर अपघात झाला नसता.
• जर काळे ढग झाले असते तर जोरदार पाऊस झाला असता.

2. स्वरूपावरुण पडणारे प्रकार :

1. केवळ वाक्य –

उदा.

• राम आंबा खातो.
• संदीप क्रिकेट खेळतो.

2. संयुक्त वाक्य –

उदा.

• विजा चमकू लागल्या आणि पावसाला सुरवात झाली.
• भारतात कला पैसा आला आणि बेकरी वाढली.

3. मिश्र वाक्य –

उदा.

• नोकरी मिळावी म्हणून तो शहरात गेला.
• तो शहरात गेला म्हणून त्याला नोकरी मिळाली.
• रोहित शर्मा चांगला खेळला म्हणून भारत जिंकला आणि सर्वांना आनंद झाला.