उत्प्लाविता,दाब,आर्किमिडीजचे तत्व,सापेक्ष घनता

उत्प्लाविता :

‘एखाद्या वस्तूवर पृष्ठभागाला लंब दिशेने प्रयुक्त झालेल्या बलास उत्प्लाविता म्हणतात’.

जारी उत्प्लाविता समान असली तरी तिचे परिणाम वेगवेगळे असतात. कारण उत्प्लावितेचे परिणाम ती ज्या क्षेत्रफळावर प्रयुक्त होते त्यावर अवलंबून असते.

दाब :

एकक पृष्ठभागावर प्रयुक्त झालेली उत्प्लाविता म्हणजे दाब होय.

दाब = उत्प्लाविता/क्षेत्रफळ

SI-पद्धतीत दाब N/m² मध्ये मोजतात,त्यालाच ब्लेस पास्कल या शास्त्रज्ञाच्या सन्मानार्थ ‘पास्कल‘ (pa)असेही म्हणतात.

द्रायुमधील दाब :

द्रव आणि वायूंना एकत्रितपणे द्रायू म्हणतात. म्हणजेच जे पदार्थ वाहू शकतात.

द्रवाला विशिष्ट तापमानाला विशिष्ट आकारमान असते. या गुणधर्मासाठी ते वायूंपेक्षा वेगळे आहेत.

आर्किमिडीजचे तत्व :

‘जेव्हा एखादी वस्तु द्रायूमध्ये पूर्णतः किंवा अंशतः बुडविली जाते तेव्हा तिने विस्थापित केलेल्या द्रायूच्या वजनाइतके बल वरच्या दिशेने प्रयुक्त होते’.

उपयोग :

दुग्धमापी, आर्द्रतामापी यांसारखी विविध उपकरणे याच तत्वावर आधारित आहेत.

सापेक्ष घनता :

पदार्थाची सापेक्ष घनता म्हणजे त्याच्या घनतेचे पाण्याच्या घनतेशी असणारे गुणोत्तर होय.

सापेक्ष घनता=पदार्थाची घनता / पाण्याची घनता

यालाच पदार्थाचे ‘विशिष्ट गुरुत्व’ म्हणतात.

दोन समान राशींचे गुणोत्तर असल्याने त्याला एकक नसते.