प्राण्यांच्या वर्गीकरणाबद्दल संपूर्ण माहिती

प्राण्यांच्या वर्गीकरणाबद्दल संपूर्ण माहिती 

• सृष्टी -प्राणी
• उपसृष्टी – मेटाझुआ

विभाग -1 : असमपृष्ठरज्जू प्राणी

संघ

1. प्रोटोझुआ- अमिबा , प्लाझामोडीयम, पॅरामेशियम इ.
2. पोरीफेरा – सायकॉन , बाथस्पंज , हयलोनिमा
3. सिलेंटराटा – हायड्रा, फायसेलिया, सी-अनिमोन
4. प्लॅटीहेल्मिन्थीस – प्लॅनेरीया , लिव्हरफ्ल्युक , टेपवर्म
5. नेमॅटहेल्मिन्थीस – अॅस्कॅरिस , फायलेरीया , हुकवर्म
6. अॅनिलीडा- गांडूळ , लीच , नेरीस
7. आथ्रोपोडा – खेकडा , झुरळ , कोळी
8. मोलुस्का – शंख , शिंपला , गोगलगाय
9. इकायानोडर्माटा – तारामासा , सी – अर्चीन , सि – ककुंबर
10. हेमिकॉर्डाटा – बेलॅनोग्लॉसस , सॅकोग्लॉसस

विभाग -२ : समपृष्ठरज्जू प्राणी

संघ – कॉर्डाटा

उपसंघ –

1. युरोकॉर्डाटा – अॅसिडीयन , डोलीओलम, ऑईकोप्ल्युरा
2. सेफॅलोकॉर्डाटा – अॅम्फीऑक्सस
3. व्हर्टीब्रेटा –

• वर्ग 1- सायक्लोस्टोमाटा – पेट्रोमायझॉन , मिक्झीन
• वर्ग 2- पायसेस – डॉगफिश. रोहू
• वर्ग 3- अम्फिबिया – बेडूक , टोड
• वर्ग 4- रेप्टीलीया – कासव , पाल
• वर्ग 5- एवज – पोपट , बदक
• वर्ग 6- मॅमॅलिया – वटवाघूळ, खार, मानव

विभाग -1 : असमपृष्ठरज्जू प्राणी

संघ : प्रोटोझुआ –

• हे एकपेशीय आणि सुक्मदर्षीय सजीव आहेत.
• पेशीय भक्षण पद्धतीने अन्नग्रहण करतात.
• प्रजनन – व्दिविभाजन, बहुविभाजन
• उदा. अमिबा , एन्टामिबा , युग्लीना , प्लाझमोडीयम, पॅरामेशियम

अमिबा –

• गोड्या पाण्याची तळी, डबके, सरोवरामध्ये आढळतात.
• आकार अनियमित असतो.

प्लाझमोडीयम –

• अंत:पेशीय रक्तशोषी परजीव
• मानवाच्या पांढऱ्या पेशीत
• मालेरीयास कारणीभूत असतो.
• अॅनाफेलीस मादिकडून प्रसार होतो.

संघ : पोरीफेरा –

• शरीरावर असंख्य छिद्रे असतात.
• त्यांना ऑस्टिया म्हणतात.
• सर्व प्रकारच्या स्पंजाचा या संघात समावेश होतो.
• प्रचलन न करणारे , आधात्रीशी सलग्न व असममीत प्राणी
• उदा. सायकॅन , युस्पॉजिया

संघ : सिलेंटराटा –

• समुद्रात आढळतात.
• अरिय सममित व व्दिस्तरिय
• देह गुहा असते.
• शरीराला एक मुख असून त्याभोवती संवेदनक्षम शुंडके असतात.
• प्रजानन मुकुलायन या अलैंगिक प्रकाराने होते.
• उदा. कोरल्स , सिअॅनिमोन , हायड्रा , जेलीफिश

संघ : प्लॅटीहेल्मिन्थीस –

• शरीर रिबीन प्रमाणे चपटे , त्रिस्तरीय , व्दिपार्श्व सममित असते.
• पोशिंद्याला चिकटून राहण्यासाठी अधरचूशक
• अन्नद्रव्ये शोषून घेण्यासाठी मुखचुषक असतात.
• बहुतेक प्राणी अंत:परजीवी असतात.
• उदा. प्लॅनेरीया , लिव्हरफ्ल्युक , टेपवर्म

संघ : नेमॅटहेल्मिन्थीस –

• शरीर लांबट , बारीक आणि दंडाकृती असते.
• त्यांना गोलाकृमी म्हणतात.
• अंत:परजीवी व एकलिंगी असतात.
• माणसात रोगानिर्मिती करतात.
• उदा.  अॅस्कॅरिस , फायलेरीया , हुकवर्म , पिनवर्म

संघ : अॅनिलीडा –

• लांबट , दंदाकृती असून खंडीभूत कृमी म्हणतात.
• त्रिस्तरीय ,लांबट , देहागुहायुक्त व्दिपार्श्व सममित असतात.
• लैंगिक प्रजनन करतात.
• उदा. गांडूळ , लीच , नेरीस

संघ : आथ्रोपोडा –

• प्राण्यांमधील सर्वात मोठा संघ
• प्रचालानासाठी संधीयुक्त उपांगे असतात.
• त्रिस्तरीय व्दिपार्श्व, सममित
• शरीर खंडीभूत ,त्यावर कायातीन युक्त आवरण असते.
• एकलिंगी असून लैंगिक प्रजनन करतात.
• उदा. खेकडा , झुरळ , कोळी , मधमाशी , डास, विंचू , गोम

संघ : मोलुस्का –

• प्राण्यातील दुसरा मोठा संघ
• बहुसंख्य जलचर असून शरीर अखंडित , मृदू , कवचाने , अच्छादलेले , त्रिस्तरीय, व्दिपार्श्व, सममित/ असममीत असते.
• हे प्राणी एकलिंगी असतात.
• उदा. शंख , शिंपला , गोगलगाय

संघ : इकायानोडर्माटा –

• फक्त समुद्रातच आढळतात.
• त्रिस्तरी , एकलिंगी
• कॅल्शीयम कार्बोनेटचे कठीण कवच असते.
• पुनरुदभवन क्षमता असते.
• उदा . तारामासा , सी – अर्चीन , सि – ककुंबर

संघ : हेमिकॉर्डाटा –

• प्रामुख्याने सागरनिवासी
• शरीर मृदू , अखंडित ,त्रिस्तरीय, व्दिपार्श्व, सममित
• फक्त भृणवस्थेत पृष्ठरज्जूंचे अस्तित्त्व असते.
• शरीराचे तीन भाग – सोंड , कॉलर , प्रकांड
• श्वसनासाठी कल्लाविदरे असतात.
• लैंगिक प्रजनन करतात.
• उदा . बेलॅनोग्लॉसस , सॅकोग्लॉसस

विभाग -२ : समपृष्ठरज्जू प्राणी

संघ – कॉर्डाटा

• शरीरास आधार देणारा पृष्ठरज्जू असतो.
• विकासाच्या कोणत्या ना कोणत्या अवस्थेत पृष्ठरज्जू असतो.
• चेतारज्जू एकच असून पृष्ठबाजूस नालीसारखा पोकळ असतो.
• ह्दय अधर बाजूस असते.

उपसंघ : युरोकॉर्डाटा –

• कंचुकयुक्त बाह्यकवची प्राणी
• सागरनिवासी.
• उभयलिंगी.
• उदा. अॅसिडीयन , डोलीओलम, ऑईकोप्ल्युरा

सेफॅलोकॉर्डाटा –

• पृष्ठरज्जू संबध शरीराच्या लांबीइतका असतो.
• ग्रसनी मोठी असून तिला कल्लाविदरे असतात.
• एकलिंगी.
• उदा. अॅम्फीऑक्सस

व्हर्टीब्रेटा –

• पृष्ठराज्जुचे रुपांतर पाठीच्या कण्यात झालेले असते.
• शीर पूर्णपणे विकसित
• मेंदू कवटीत संरक्षित
• अंत:कंकाल अस्थिमय
• 6 वर्गात विभागणी पुढीलप्रमाणे

   वर्ग 1 : सायक्लोस्टोमाटा –

• जबडे विरहित चुशिमुख
• त्वचा मृदू व खवलेविरहित
• अयुग्मीत पर असतात.
• बहुतेक बाह्यपरजीवी
• उदा . पेट्रोमायझॉन , मिक्झीन

   वर्ग 2 : पायसेस –

• शीतरक्ती व पाण्यात राहणारे असतात.
• शरीर दोन्ही टोकांना निमुळते असते.
• श्वसन कल्ल्याद्वारे होते.
• डोळ्यांना पापण्या नसतात.
• असंख्य अंडी घालतात.
• उदा. डॉगफिश. रोहू

वर्ग 3 : अम्फिबिया –

• पाण्यात तसेच जमिनीवर आढळतात.
• शरीरावर खवले नसतात.
• त्वचा मृदू ,श्लेष्मल असते.
• ह्रदयाला तीन कप्पे असतात.
• एकलिंगी , अंडज असतात.
• बह्याकर्ण असतो.
• उदा. बेडूक , टोड

वर्ग 4 : रेप्टीलीया –

• सरपटणारे प्राणी
• पहिले कशेरूस्तंभ युक्त प्राणी
• त्वचा कोरडी , खवलेयुक्त असते .
• अंगुलीना नखे असतात.
• उदा. – कासव , पाल

वर्ग 5 : एवज –

• कशेरूस्तंभ युक्त प्राणी
• कोष्णरक्ती प्राणी
• पूर्णपणे खेचर जीवनासाठी अनुकुलीत झालेले आहेत.
• उदा .-पोपट , बदक
• एकलिंगी , अंडज
• पोकळ हाडे असतात.
• ह्रदयाला चार कप्पे असतात.
• बह्यामुखाचे चोचीत रुपांतर झालेले असते.
• पुढच्या पायाचे पंखात रुपांतर झालेले असते.

वर्ग 6 : मॅमॅलिया –

• अतिशय उत्क्रांत
• उष्णरक्त प्राणी
• दूध स्त्रवणाऱ्या ग्रंथी असतात.
• शरीरावर केसांचे आच्छादन असते.
• एक्लिंगी जरायुज
• प्लॅटीपस व एकीडना अंडी घालतात.
• फुफ्फुसाद्वारे श्वसन करतात.
• ध्वनीनिर्मिती करतात.
• उदा : वटवाघूळ, खार, मानव , सिंह, माकड